Επιμέλεια δημοσίευσης: Πασχάλης Κατσίκας
Παρουσίαση: Τζίνα Ξυνογιαννακοπούλου
Νόντας Πατσάκας, Οι τέσσερις εποχές | Οδός Πανός, 2023
Η άνοιξη αποχαιρετά τον χειμώνα ή ο χειμώνας χαιρετίζει την άνοιξη; Το καλοκαίρι προετοιμάζει την ωριμότητα του φθινοπώρου ή το φθινόπωρο βάζει τέλος στην ανεμελιά του θέρους; Δισήμαντη η συνέχεια στο φαινομενικά γραμμικό ξεδίπλωμα του χρόνου στις τέσσερις εποχές, με τις εναλλαγές στο φυσικό και στο κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και στην ανθρώπινη συνθήκη. Η επαναληπτικότητα είναι που ρευστοποιεί τον χρόνο κυκλικά, τον πολλαπλασιάζει, τον μετατοπίζει καθώς καμιά επανάληψη δεν είναι ίδια, παρά κάθε φορά κάτι προστίθεται, κάτι αφαιρείται, κάτι μετασχηματίζεται.
Μέσα στη θάλασα
μπαίνω
Βλέπω ξανά
τα χρώματα
μια νέα μέρα
ξεπρόβαλλε
Πάνω στα ίδια βήματα
χρόνων περασμένων
επαναλήψεις
καλοκαιρινών διακοπών
γίνονται
Μέσα απ’ τη θάλασσα
βγαίνω.
Ο αέναος κύκλος από την αναγέννηση στη φθορά και το αντίστροφο, αποτυπώνεται αναλόγως στα τοπία των εποχών και των ανθρώπινων διαθέσεων. Εκτός από τα αντιπροσωπευτικά στοιχεία που συναντούμε στην κάθε εποχή, ο ποιητής διαχέει στην αφήγησή του τις υπαρξιακές ανησυχίες του και με κοινά στοιχεία για όλες τις εποχές, δείχνοντας βαθιά επιθυμία για ενότητα, ίσως ένα –τα πάντα σε όλα. Έτσι, στην άνοιξη δεν υπάρχει μόνο η αναμονή για το νέο που θα γεννηθεί, ο οργασμός στη φύση και στην ανθρώπινη δημιουργικότητα, φωλιάζει και η νοσταλγία για ό,τι υπήρξε και παραμένει θαλερό.
Μουσικές όμορφες
καλύπτουν την ανοιξιάτικη νύχτα
γέρο νέγρικα μπλουζ
ξετυλίγουν τους ρυθμούς τους
Κι εσύ μέσα στο μυαλό
εικόνα σίγουρη στο χρόνο
Κι εσύ εκεί μακριά
σαν την ουτοπική ομορφιά
γυρίζεις ελεύθερα μέσα στην σκέψη
Κι εγώ εδώ
παράλληλες ζωές να ζω
ο χρόνος να περνάει
πάνω μου γύρω μου
Κι εγώ εκεί όπου η γη αγγίζεται
σάρκα και αίμα γίνεται.
Το καλοκαίρι, παιδικές θύμησες αλλά και συνειδητότητα ύπαρξης, ραστώνη αλλά και κατακλυσμός αισθήσεων, διασώζει τις εικόνες, τις αποθηκεύει να είναι διαθέσιμες στο διηνεκές.
Μέσα από κόλπα
μαγικά
Ήχους παιδικούς
φωνές καλοκαιρινές
Μέσα στην κάψα
του Αυγούστου
Υπάρχω.
Φθινόπωρο, η συγκομιδή της ωριμότητας, μαζί και η κρίση η ατομική, της κοινωνίας. Βρέχει κι η ζωή δεν περιμένει, ποτίζει ανάγκες, σαρώνει διλήμματα, προειδοποιεί για τις απειλές του μέλλοντος.
Χάλασε η νύχτα
ήρθε ο θάνατος κοντά μας
δίπλα στη θάλασσα
κάτω από την φθινοπωρινή ψιχάλα
ήρθε και πέρασε
Εμείς νικητές για μια στιγμή
σ’ αυτόν τον αγώνα ζωής
συνεχίσαμε απτόητοι τελικά
την πορεία μας.
Τον χειμώνα, σε λευκές μέρες με λευκές λέξεις, ο ποιητής ελπίζει έστω και μέσα από ουτοπικούς μύθους, στη διάλυση του μαύρου τοπίου, στην κάθαρση. Εδώ τοποθετεί και την προσδοκώμενη έκρηξη για το νέο από την αρχή πλάσιμο.
Χιόνι πολύ και πιο πολύ
πέφτει ανάμεσά μας
μας περιέχει
Εκρήξεις αστρικές γεννιούνται
στον ουρανό ξεχύνονται
φεύγουν σκορπίζονται
με δύναμη και πάθος
μιας νέας ουτοπίας
αγγελικά πλασμένης.
και
Λευκές οι μέρες μας
Δροσίστηκαν οι ψυχές μας
Κάθαρση.
Ο Πατσάκας έχει για αφετηρία μια ζωή φτιαγμένη από την εμπειρία του βιώματος, τη μέθη του ονείρου, την πραγματικότητα της φαντασίας, που επεκτείνει το πραγματικό στο πιθανό και στο εν δυνάμει και εναρμονίζοντας τις λειτουργίες του ονείρου και της φαντασίας αναδύονται νέες εκδοχές της πραγματικότητας, συντελείται ένας μαγικός ρεαλισμός. Ο Φελίνι έχει πει, «Σε κάποιον βαθμό όλα είναι ρεαλιστικά. Δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στη φαντασία και στο πραγματικό».
Μνήμες, εμπειρίες, αισθήσεις, περιπλανώνται, γλιστρούν, μετασχηματίζονται στο ποιητικό τι. Εισχωρούν σε μια νέα μορφή της ανθρώπινης κατάστασης, αντιστεκόμενης, ελπιδοφόρας.
Ο ποιητής αναφέρεται σε απώλειες, της νιότης επίσης. Ακόμη σε παρουσίες κι απουσίες, κάποιες μετέωρες ως εσαεί παρούσες. Το νερό είναι πηγή ζωής, το αίμα πάθος, το χώμα τροφοδοτεί και διεκδικεί.
Οι μέρες άνοιξη μύριζαν
κάθε μέρα
κι ο ανθός της νιότης μου
γεμάτος όνειρα
τη ζωή διεκδικούσε
με χώμα και αίμα
Ένας αγώνας όμορφος
και διαρκής.
Στα παιδικά χρόνια, την ξεγνοιασιά, το παιδί που πάντα μέσα μας ζει, ψάχνει τα τεκμήρια της αθωότητας.
Ο Πατσάκας αγαπά την πόλη. Στην Αθήνα του, η ζωή σφύζει, δίνει ευκαιρίες. Εδώ γεννιούνται και κατοικούν ιδέες, ασκείται η ζωή και το πνεύμα να διερευνήσει την ουσία. Εδώ το παρελθόν και το παρόν επικοινωνούν, μνήμες, κτήρια, πλατείες, μνημεία, βοηθούν στην ενότητα χώρου και χρόνου. Εδώ δραπετεύει, παρατηρεί σε βάθος, συλλέγει εικόνες, φιλτράρει αισθήσεις και στους δρόμους της νοσταλγίας μεταποιεί μνήμες. Εδώ υφίστανται καταστάσεις, επιτελούνται γεγονότα, γίνονται διεργασίες και από τη σύγκρουση των αντιθέσεων προκύπτουν συνθέσεις και μετασχηματισμοί.
Μια νέα ελπίδα
Ένα νέο φως
Μέσα στους δρόμους της πόλης
Μέσα στα φώτα της νύχτας
Μια νέα εκδοχή
της πραγματικότητας
Μια συνάντηση
τυχαία αναπάντεχη
απρόσμενη ξαφνική.
Η ατομική μοναξιά σε ώσμωση με την ερημιά του πλήθους, ρευστοποιεί το άλγος, επαναπροσδιορίζει ταυτότητες. Στα «εμπορεία της αγοράς», οι ευαισθησίες, τα αισθήματα, οι αισθήσεις, η ποιότητα, άλλοτε πιστοποιούν τη γνησιότητά τους, άλλοτε με αριθμούς αποτιμώνται.
Μου λείπει το κέντρο της πόλης
εκεί που η ζωή έσφιζε
κι η καρδιά χτυπούσε
μέσα στα εμπορεία της αγοράς
κι η ζωή δεν ήταν ξένη φορτική
αλλά δυνατή παραγωγική.
Άλλη αγαπημένη του ποιητή, η νύχτα. Νύχτες που χάνονται μες στη ροή του χρόνου και ουσιαστικά τον καταργούν. Η νύχτα της αναζήτησης και της ελπίδας, άλλοτε φωτεινή,άλλοτε σκοτεινή αφαιρώντας τα περιγράμματα τωνπραγμάτων, αναλόγως κρύβει ή φανερώνει. Νύχτα που αντιστέκεται στη λήθη κι ο ποιητής μ’ ένα όχημα γεμάτο λέξεις προσπαθεί να μεταστοιχειώσει την απουσία σε μνήμη ζωντανή, την απελπισία σε ελπίδα. Έχει το σώμα μάρτυρα εσωτερικών και εξωτερικών αλλαγών, αντιπαλεύει με αυτό τη φθορά, αναγεννιέται επίσης μεσ’ από την προσμονή μιας νέας ζωής και όταν αυτό δεν είναι εφικτό, το ερωτικό σώμα μετατρέπεται σε ποιητικό, γεννά δημιουργία.
Στη σιωπή αποδέχεται τη μοναξιά, είναι η εσωτερική φωνή όπου ησυχάζουν θεραπευτικά οι σκέψεις, να εκφραστούν ωριμότερα, να εναρμονιστούν με συμπαντικά νοήματα.
ΜΟΝΟΣ
γυρίζω και βρίσκω σκέψεις
ακούω καινούργιες φωνές
αρμονία γεμίζει το σύμπαν
Τραγούδια μιας άγνωστης
μοναξιάς συντροφιάς
κατακλύζουν το σώμα
ελευθερώνουν την ψυχή.
Ο ποιητής δείχνει να πάσχει μέσα στις συνθήκες της σύγχρονης Ελλάδας, της οικονομικής κρίσης και παρακμής, που κατακερμάτισαν τη σύνθεση της κοινωνίας, αλλοτρίωσαν τον ψυχισμό του πολίτη, περισσότερο επειδή οράματα ματαιώθηκαν, ιδεολογίες χάθηκαν, όνειρα πουλήθηκαν. Μετρά τις προσωπικές πληγές στο λαβωμένο συλλογικό σώμα της κοινωνίας, θέλει να πιστεύει πως η ιστορική ύλη απαλλαγμένη από λάθη και πάθη του παρελθόντος, θα γίνει ηφαίστειο ενεργοποιώντας τον αγώνα για την υπεράσπιση της ελευθερίας, την αποκατάσταση της δικαιοσύνης, την ενδυνάμωση της αλληλεγγύης.
Έτσι απλά γυρίζουν όλα
εικόνες οικονομικής συντέλειας
κατακλύζουν τη χώρα
μια καθημερινή ζωή
που χάνεται έτσι ξαφνικά
μετά τα κομμουνιστικά πτώματα κράτη
ακολουθούν τα καπιταλιστικά (…)
(…) Έτσι απλά θα γυρίσουν όλα
Μια επανάσταση μια ανάσταση
Μια εξέγερση μια αναγέννηση
Μια στιγμή άρνησης
θα σηκώσουμε το κεφάλι
με καινούργιες ψυχές
Το νέο ελληνικό όραμα θα προβάλλει πάλι
μια νέα σελίδα ιστορίας θα ξετυλιχτεί
νέα κεφάλαια χρόνου θα προστεθούν
στην ατελεύτητη ελληνική ιστορία.
Αν και «Νέοι υψώσαμε τόσο τις σημαίες μας, που χάθηκαν στο άπειρο», όπως λέει ο ποιητής Γιώργος Δουατζής, ο Πατσάκας δεν παραιτείται από την πίστη του στις αξίες της ζωής, της ελευθερίας. Επιμένει να ψάχνει τον βαθύτερο εαυτό του, ασκείται στο δρόμο της αυτογνωσίας, προσπαθεί να ξεπεράσει ατομικά και κοινωνικά αδιέξοδα στην ερημιά της εποχής, γνωρίζοντας πως νόημα στην ύπαρξη δίνει η χαρά της προσφοράς και το μοίρασμα με τον Άλλον, ιδανικά με τον έρωτα-σύντροφο ζωής.
Δύο άγρια λευκά κρίνα
μια ένωση δύο κόσμων
μια μοίρα κοινή φανερώνεται
μέσα από συμπλέγματα καρδιών.
Με εξομολογητικό τόνο, κυρίως σε πρώτο πρόσωπο του ενικού εκφράζεται στα ποιήματά του ο Πατσάκας. Οι στίχοι δεν επιτρέπουν παρανόηση στην καθάρια και ανεπιτήδευτη γραφή του, που χωρίς τη χρήση τελειών τονίζει τη συνέχεια στα πάντα. Η οντολογική επάρκεια, η συναισθηματική πλήρωση, η αντίσταση, ο έρωτας, η κοινωνική δικαιοσύνη, πάντα μαζί με το όνειρο και την ελπίδα που δεν εγκαταλείπονται ποτέ, προσβλέπουν στην ολόψυχη ανάταση, στο ολόγραμμα του Ανθρώπου.
εξιτήριον 
Σχολιάστε