Επιμέλεια δημοσίευσης: Πασχάλης Κατσίκας
Παρουσίαση: Αριστέα Τσάντζου
Peter Sragher, ἵνα τι ἔπλασας με, κύριε / doamne, de ce m-ai făcut | Βακχικόν, 2022
Κι αν ο Peter Sragher, με την πρώτη του μεταφρασμένη συλλογή στα ελληνικά, «ακροπόλεις άνοδοι» (εκδ.Βακχικόν), σηκώνει το βλέμμα του ψηλά για να θαυμάσει έναν σπουδαίο αρχαίο πολιτισμό που δίνει παλμό στην οικουμένη ακόμα και σήμερα, τον ελληνικό, με τη δεύτερη ποιητική συλλογή, «ἵνα τι ἔπλασας με κύριε», (σε μετάφραση Σταύρος Δεληγιώργης, Άντζελα Μπράτσου, εκδόσεις Βακχικόν), στρέφει το βλέμμα του ακόμα ψηλότερα, προς τον Θεό, σε μια εκ βαθέων συνομιλία μαζί του.
Ο Peter Sragher είναι ποιητής που υιοθετεί στην γραφή του τις αρχές της περφόρμανς ποίησης. Η ποίηση δεν είναι υπόθεση μιας σιωπηλής και μοναχικής ανάγνωσης, δεν αναλώνεται στους εσωτερικούς ψυχικούς λαβυρίνθους του εγώ, αλλά αντιθέτως, διατηρεί την πρωταρχική της έννοια, τότε που ο λόγος ήταν προφορικός, δημόσιος.
«θέλω να ζω μέσα στην ποίηση», γράφει ο πρώτος στίχος της συλλογής και ο Sragher, με ωριμότητα γραφής, μας εισάγει χωρίς περιστροφές στο κυρίαρχο θέμα του: η ποίηση, με την έννοια της δημιουργίας, της «πλάσης», της ζωής.
Η συλλογή αποτελείται από 31 ποιήματα που αποδίδονται ως επί το πλείστο ως προσευχές ή ως ψαλμοί, καθώς όλα, εκτός από το πρώτο, το τελευταίο και τα ποιήματα-μαρτυρίες, αρχίζουν με την προσφώνηση «Κύριε». Τι είναι όμως η προσευχή; Ότι ακριβώς και το ποίημα, μοιάζει να λέει μέσα από τους στίχους ο Sragher: μια εξομολόγηση.
Η συλλογή παίρνει χαρακτήρα εξομολογητικό, την μορφή θρησκευτικής «παράκλησης» ή δέησης, καθώς ένας μεγάλος εσωτερικός μονόλογος ξετυλίγεται, προτεινόμενος ωστόσο στον ακροατή, σαν διάλογος με το Θεό. Δυο πρωταγωνιστές, δυο ποιητές. Από τη μια πλευρά, ο μεγάλος Ποιητής, με κεφαλαίο «Π», ο ύψιστος δημιουργός μας, ο Θεός ως λόγος, ως φως, ως αλήθεια, Εκείνος που γνωρίζει όλες τις απαντήσεις για τα λογικά αλλά και τα παράλογα αυτού του κόσμου και ο ομιλώντας ποιητής, με μικρό «π», που πλάθει τον δικό του λόγο για να βρει την αλήθεια, ένα λόγο γεμάτο απορίες, ερωτήσεις ή τραγικές διαπιστώσεις που ενέχουν άλλοτε θαυμασμό και άλλοτε αμφισβήτηση. Ο ποιητής, για τον Sragher μοιάζει να επιτελεί ένα συγκεκριμένο ρόλο στην κοινωνία: με τον λόγο του ανοίγει κανάλια συναισθημάτων, δίνει τροφή για προβληματισμό και σκέψη, άγει τον ακροατή σε έναν νέο τρόπο σκέψης, σε μια άλλη θεώρηση των πραγμάτων.
Εκτός από τον εξομολογητικό του χαρακτήρα, το προφορικό ποίημα και την προσευχή διέπει ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα: η εφήμερη φύση, η σύντομη ζωή τους, που διαρκεί όσο διαρκεί η εκφορά του λόγου τους. Μέσα από τη διαλεκτική του εφήμερου και του αιώνιου, ο Sragher φιλοσοφεί την διάσταση του χρόνου, θέμα που αποτελεί την βάση της οντολογικής αναζήτησης και κάθε υπαρξιακής αγωνίας. Ο Sragher απευθύνει ένα μεγάλο κοινωνικό, υπαρξιακό και θεολογικό ερώτημα: «πώς πρέπει να υπάρχουμε». Έτσι, δεν διστάζει να διατυπώσει απροκάλυπτα μεγάλες αλήθειες, να κάνει ευθέως τις πιο δύσκολες ερωτήσεις, και να τις τοποθετήσει εμβληματικά στα ποιήματα, από τον πρώτο κιόλας στίχο που ενέχει επίσης και θέση τίτλου: «γιατί με έπλασες;», «γιατί υπάρχω;», «γιατί με έκανες το φίλημα του μίσους» ή, μέσα στο στίχο: γιατί γερνάω; Γιατί μου έδωσες σώμα αν δεν πρέπει να αμαρτήσω;
Ο Sragher αξιοποιεί και συγχωνεύει στοιχεία από εναλλακτικές παραδόσεις και πολιτισμούς∙ εμπνέεται από την διαπολιτισμικότητα ή την διεπιστημονικότητα. Αντλεί στοιχεία από την «θεολογική» θα λέγαμε μυθολογία, από τον κόσμο των θρησκειών, αρχαίων και νέων, στα οποία άμεσα παραπέμπει τον αναγνώστη: οι Ψαλμοί του Δαυίδ, το Ταλμούδ, οι μύθοι και οι παραβολές της Παλαιάς Διαθήκης, η αρχαιοελληνική μυθολογία, έχουν ακριβώς σαν σκοπό να οδηγήσουν τον αναγνώστη στο υπερβατικό, σε μια φιλοσοφική σκέψη που καταλύει κάθε θρησκευτική διάκριση ή απόκλιση για να καταλήξει στην ουσία, σε αυτό που πράγματι έχει σημασία: το θαύμα που λέγεται άνθρωπος, ζωή. Δεν έχει σημασία να κατονομάσουμε τον Θεό∙ μπορεί να είναι ο Δίας, ο Θεός των Χριστιανών, των Εβραίων ή των μουσουλμάνων. Αυτό που έχει σημασία είναι να αντιληφθούμε το έργο του Θεού ως την ύστατη δημιουργία, την απόλυτη ομορφιά.
Βασικός πρωταγωνιστής το «ποιητικό εγώ». Όμως το «εγώ» του ποιητή Sragher, υποδηλώνει την παρουσία του «δρώντος προσώπου», που ως «ομιλητής, και ακριβώς επειδή είναι ομιλητής, διαλέγει για τον εαυτό του το ρόλο του «εγώ» και συνδέει το κάθε τι με τη δική του οπτική. Το «εγώ» του performer Sragher δεν ενδιαφέρεται να μιλήσει, για την ύπαρξη καθαυτή αλλά πρωτίστως για την ύπαρξη-μέσα-στον-κόσμο. Στοχεύει να συνδέσει το «εγώ» με το «εμείς», την ατομική εμπειρία και το βίωμα να την αναγάγει σε συλλογική.
Με καταιγιστική έκφραση, με κάποιες επαναλήψεις και ενίοτε μακροσκελείς στίχους που παραπέμπουν στην προφορικότητα του λόγου, ο Sragher δημιουργεί συνθήκες «υποκειμενικότητας», η οποία δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως «αυτοβιογραφική γραφή» αλλά ως μια κατάσταση κατά την οποία ο ποιητής τελεί σε ενεργή επαφή με το περιεχόμενο της γραφής του. «Υποκειμενικότητα», επίσης, δεν σημαίνει «αυτοαναφορικότητα». Στην ποίηση του Sragher, όλα συμβαίνουν εντός ενός πλαισίου ετερότητας, αφού το διακύβευμα είναι η συλλογική εμπειρία και η αισθητική πρόσληψη του ποιητικού έργου ως δημόσια απόλαυση και όχι ως ιδιωτική.
(Ι)
ΓΙΑΤΙ ΜΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΣ
κύριε,
γιατί μου πήρες
το γέλιο και την αθωότητα
και μου παραμόρφωσες
το πρόσωπο σαν
από βασανιστήριο
κύριε,
γιατί μου έκλεψες
τη χαρά και
μ’ έμαθες
να σφίγγω το χέρι
σε γροθιά
κύριε,
γιατί μου απήγαγες
την ψυχή
και με γέμισες
δάκρυα
κύριε,
κοίτα τα κατακόκκινα
ραγισμένα μάτια μου
ξέχασαν
τι είναι η αγάπη
τι είναι πίστη
βλέπεις, άραγε, ότι μέσα τους οργιάζει
το μίσος και
ο θάνατος
κύριε,
γιατί με δίδαξες
να σε σκοτώνω
γιατί με
δημιούργησες
κατ’ αρχήν
κύριε
δεν θα ήταν καλύτερα
να είχα μείνει μία
ιδέα
αντί η σάρκα και
η ελευθερία
να με μεταποιούν σε
αμαρτία
κύριε,
γιατί με δημιούργησες
διέπραξες μιαν αγάπη
ένοχη
μήπως
με προόρισες
να σου κουβαλώ τις αμαρτίες
μέσα στον χρόνο
κύριε,
με δημιούργησες άραγε
μόνο για να μένεις εσύ
η ενσαρκωμένη τελειότητα
και εγώ η διαστροφή
η σιχαμερότερη
ω, κύριε,
τι άχθος αυτό το δικό μου
διάλυσέ μου όλες τις
αμφιβολίες
με έναν και μόνο λόγο
εποικοδομής
(ΙΙ)
ΘΕΛΩ ΝΑ ΓΙΝΩ ΣΑΝ ΚΙ ΣΕΝΑ
κύριε
τι πόνος τύλιξε
τον κόσμο
όταν άδραξες από
τη γη
τον πηλό της δημιουργίας
ζούσα τότε
μόνο στο μυαλό
σου
ήμουν ακόμα
θεότητα
και πώς έκοβες από τον εαυτό σου
κύριε
πώς ζύμωνες τον αδρανή
και ευκολόπηκτο πηλό
ώσπου να προβάλουν στα χέρια σου
ρυάκια
ο ιδρώτας ή
τα δάκρυα
και πώς τα έπλασες όλα σε ένα
ζωή και πνεύμα
κύριε
ρίχτηκες σε
αυτό το αδιάκοπο έργο
ζωοποιώντας λες και
αποστραγγίζονταν η ψυχή σου από το βλέμμα
η δύναμη από τα υπερουράνιά σου
χέρια
σαν να ήθελες να απαλλαγείς από
τον ίδιο τον εαυτό σου
όχι να δημιουργήσεις τον άνθρωπο
κύριε
σε υποψιαζόμουν πάντα
ότι ήθελες να κρυφτείς από
τις ίδιες τις αμφιβολίες σου
και ότι με εμένα
προσπάθησες να
ξεπλύνεις τη δική σου συνείδηση
κύριε
πάντα άπλωνα
τους βραχίονές μου και την αγάπη μου
προς εσέ
μα τα χέρια μου είναι άδεια
τα μπράτσα μου κουρασμένα
και η καρδιά μου βαριά
κύριε
έχω μόνο μια ακόμα
επιθυμία
θέλω να γίνω σαν εσένα
αλλά όπου κι αν πάω
βρίσκω μονάχα ένα
σκαλιστό πρόσωπο
κύριε
δεν αντέχω άλλο
να είμαι μόνο η σκέψη σου
Ο Peter Sragher γεννήθηκε το 1960 στο Βουκουρέστι. Εκεί ζει και τώρα μαζί με τη σύζυγό του Χριστίνα, με την οποία έχουν έναν γιο, τον David–Thomas. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου και της διευθύνουσας επιτροπής της «Ένωσης Συγγραφέων της Ρουμανίας» και πρόεδρος του Τομέα του Βουκουρεστίου – Λογοτεχνικών Μεταφράσεων και της ‘‘Grazerautorenversammlung’’ της Αυστρίας. Το 1984 απέκτησε πτυχίο στη γερμανική και αγγλική γλώσσα και λογοτεχνία από το Πανεπιστήμιο Βουκουρεστίου. Είναι συντάκτης στην εφημερίδα Adevărul· από το 1995. Επιπλέον, έχει ασχοληθεί ως συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφραστής και ως φωτογράφος (ελεύθερος επαγγελματίας) από το 1991 έως το 1995.
εξιτήριον 
Σχολιάστε